Twee maal Wereld Oorlog II

Dresden, uit as en puin herrezen

Zoals te zien is in de lijst van boeken die ik gelezen heb, onder aan mijn weblog, las ik twee boeken waarin de Tweede Wereld Oorlog een belangrijke rol speelt. Het stenen bruidsbed van Harry Mulisch en Gij zult niet doden van Hans Werner Richter. Beide boeken werden in 1956 voor het eerst uitgegeven. Maar wat een verschil tussen die twee boeken!
Het stenen bruidsbed speelt zich af in Dresden. Op een tandartsencongres in die stad is ook een Amerikaanse tandarts aanwezig, die in de oorlog had deelgenomen aan het bombardement van Dresden (13 februari 1945). Hij weet in feite niet beter te doen dan zijn Oost-Duitse begeleidster in bed te krijgen om zo nogmaals de overwinning te beleven. Meteen daarna kijkt hij al weer naar een ander.
In het boek van Richter zien we aan het eind van het verhaal een Duitse moeder met haar kleinzoon op de vlucht voor het Russische leger. Haar zoons en aanstaande schoonzoon zijn omgekomen aan de diverse fronten, haar dochter is een been kwijt door een bombardement, en haar man is op het laatst ook nog opgeroepen voor het leger. Ze klaagt niet, maar probeert zich er zo goed als het gaat doorheen te slaan.
Beide boeken laten de zinloosheid van de oorlog zien. Maar wel door een heel verschillende bril!
Verschil tussen overwinnaars en overwonnenen? Ook overwinnaars siert het compassie te hebben met de overwonnenen. Om maar eens een woord te gebruiken waar tegenwoordig nogal wat over te doen is. Op de gouden scepter in het nieuwe parlementsgebouw van Schotland staat het woord compassion gegraveerd, een van de eigenschappen die de Schotse regering moet hebben. Toen de Schotse regering dat woord in praktijk bracht door de toen doodziek geachte Libiër die veroordeeld was in verband met de bomaanslag op het vliegtuig dat bij Lockerbie neerstortte, vrij te laten, viel ongeveer de hele wereld over de Schotten heen. Compassie: we moeten toch ergens beginnen...